وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌منظور تأمین آب صنایع استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، از کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌ زیست دولت خواست تا مجوز احداث و بهره‌برداری از طرح شیرین‌سازی و انتقال آب از سواحل چابهار و خلیج‌فارس را صادر کند.

وزارت صمت اعلام کرده است که اجرای پروژه انتقال آب خلیج‌فارس به صنایع جنوب شرقی کشور، علاوه بر تأمین آب صنایع گل گهر، مس سرچشمه، چادرملو، می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال و امنیت پایدار در منطقه شود.

آبان سال جاری، حسن روحانی، مرحله نخست طرح ملی انتقال آب خلیج‌فارس به مناطق کویری را آغاز کرد. فریدون همتی، استاندار هرمزگان مجموع هزینه شیرین‌سازی و خط انتقال آب تا سیرجان را ۱۶ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: «در قطعه نخست این طرح، آب از تأسیسات نمک‌زدایی بندرعباس تحویل گرفته‌شده و از طریق خط انتقال با لوله‌های فولادی به قطر هزار و ۶۰۰ میلی‌متر به سمت معدن گل گهر سیرجان پمپاژ می‌شود.»

انتقال آب دریای عمان به بیابان‌های دوردست شرق ایران در دهه‌های گذشته موضوع طرح‌ها و ادعاهای متعددی بوده است. اما به نظر می‌رسد پروژه نمک‌زدایی و انتقال آب دریای عمان به استان‌های شرقی ایران واقعاً به مرحله اجرا نزدیک شده باشد. خلاصه طرح آن است که در قالب این پروژه مجموعا قرار است سالانه ۷۵۰ میلیون مترمکعب آب از دریای عمان شیرین‌سازی شده و به سه استان شرقی ایران منتقل شود.

این پروژه با دو چالش مهم روبروست: توجیه اقتصادی طرح و ارزیابی زیست‌محیطی آن. هزینه تمام شده هر مترمکعب آب شیرین شده در این طرح بین ۳ تا ۵ یورو اعلام شده است. اگر فرض متوسط یعنی چهار یورو را در نظر بگیریم قیمت تمام شده برای هر مترمکعب آب حاصل از این طرح حداقل صد و بیست هزار تومان خواهد بود. گفته شده پرداخت هزینه چنین آبی برای برخی صنایع توجیه دارد.

در مقابل، رضا اردکانیان وزیر نیروی ایران در مراسم افتتاحیه پروژه مدعی شد این پروژه مقرون‌به‌صرفه است و هزینه تمام شده هر مترمکعب آب، حدود دو یورو خواهد بود که این میزان تنها دو درصد از کل هزینه فعالیت صنعت فولاد است.

از سوی دیگر برخی از منتقدان معتقدند که باتوجه‌به پیشنهاد ۱.۵ دلاری افغانستان برای هر مترمکعب آب؛ خرید و انتقال آب از افغانستان یا حتی تاجیکستان توجیه اقتصادی بیشتری دارد. اگرچه حتی قیمت پیشنهادی افغانستان قابل چانه‌زنی است و قطعاً می‌توان بسیار ارزان‌تر آن را خریداری کرد و به شرق کشور رساند. برخی معتقدند که با استفاده از الگوی آسیای شرقی، هر مترمکعب آب را می‌توان از افغانستان ۵۰ سنت خریداری کرد. بااین‌حال ایران به‌جای مذاکره و چانه‌زنی با کشور همسایه، ترجیح می‌دهد آب‌شور دریای عمان و خلیج‌فارس را شیرین کند.

ناظران سیاسی معتقدند استفاده از دیپلماسی آب هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ سیاسی می‌تواند به نزدیکی کشورها و کاهش تنش‌ها نیز کمک کند. بااین‌حال حکومت ایران رانت ناشی از اجرای چنین پروژه‌هایی را نادیده نمی‌گیرد.

به نظر می‌رسد باتوجه‌به هزینه سنگین اجرای این طرح، پیمانکار این پروژه انگیزه‌های به‌مراتب بیشتری برای آن دارد. برآورد اولیه برای اجرای پروژه چهار میلیارد دلار است که مقرر شده سه میلیارد دلار آن وام بلندمدت از منابع صندوق توسعه ملی با بهره دو درصد باشد و مابقی را مجری طرح خود تأمین کند.

اما نگرانی بسیاری از فعالان و کارشناسان محیط‌زیست این است که آب شیرین شده، مشوقی برای مصرف بیشتر شود. در این صورت این پروژه حتی مشکلات زیست‌محیطی کنونی شرق ایران را تشدید نیز خواهد کرد.